Η συλλογική δράση των «αγανακτισμένων πολιτών» στην Ελλάδα: αίτια, περιεχόμενο, ενέργειες και συμπεράσματα για φορείς χάραξης πολιτικής

Από τον Μάιο του 2009, η Ελλάδα συνεχίζει να υποφέρει λόγω της μη βιωσιμότητας του κρατικού χρέους, σε συνδυασμό με μία πολιτική αναταραχή άνευ προηγουμένου. Προσομοιάζοντας τους ήρωες του Cormac McCarthy στο “No country for old men”, το κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό καθεστώς χρειάστηκε να αντιμετωπίσει «το Θηρίο», τη στυγνή οικονομική πραγματικότητα. Το εκκρεμές μεταξύ εξόδου και επιβίωσης έχει συνδυαστεί με τρομερές ανακατατάξεις στο πολιτικό σύστημα, ιδιαίτερες αλλαγές στη δομή διαιρετικών τομών της χώρας, και μία σειρά διαδηλώσεων χωρίς τέλος απέναντι στο Μνημόνιο. Αγγίζοντας όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, αυτή η μακρά περίοδος δυσαρέσκειας εκδηλώθηκε στις εκλογές του 2012, τις εκλογές με τον μεγαλύτερο συντελεστής ρευστότητας στη σύγχρονη Ευρώπη. Η κανονική κατανομή στις προτιμήσεις των  πολιτών αντικαταστάθηκε αρχικά από μία ομοιόμορφη κατανομή και αργότερα από μία διπολική, αντικατοπτρίζοντας τη διαδρομή από μια λειτουργική δημοκρατία στην αναταραχή. Είναι αυτό το πολιτικό σκηνικό που ευελπιστούμε να εξηγήσουμε, δίνοντας έμφαση στα αίτια και τις συνέπειες της δραστηριότητας των διαδηλωτών. Τι έφερε μαζί στην πλατεία Συντάγματος ανθρώπους με ελάχιστη πρότερη εμπειρία σε διαδηλώσεις; Πώς αντέδρασαν τα κόμματα και οι μεμονωμένοι πολιτικοί σε αυτή τη συγκέντρωση δυσαρέσκειας;

Αντιμετωπίζουμε αυτά τα ερωτήματα ακολουθώντας το μοντέλο exit-voice-loyalty (έξοδος/διαμαρτυρία/αφοσίωση) του Hirschman. Κάνουμε τις ακόλουθες ερωτήσεις: τι οδηγεί τους ανθρώπους από την έξοδο στη διαμαρτυρία και αντίστροφα; Πώς εκδηλώνεται η αφοσίωση στο νεοαναδυόμενο πολιτικό περιβάλλον; Προτείνουμε ένα ολοκληρωμένο αναλυτικό πλαίσιο βασισμένο σε τρεις άξονες: 1) η κοινή γνώμη και αλλαγές στην πολιτική προδιάθεση (πλευρά της ζήτησης), 2) τα πολιτικά κόμματα και άλλοι θεσμικοί παράγοντες (πλευρά της προσφοράς), 3) ο διαμεσολαβητικός ρόλος των συμβατικών και των κοινωνικών μέσων. Προτείνουμε μία σειρά ερευνητικών μεθόδων εξακρίβωσης για να μελετήσουμε τις αιτιακές σχέσεις μεταξύ συμπεριφορών, στρατηγικής συμπεριφοράς των ελίτ, και κινηματικής δραστηριότητας. Αξιολογούμε τα ανταγωνιστικά μοντέλα πολιτικής συμμετοχής και δίνουμε έμφαση στον βρόχο ανάδρασης μεταξύ λαϊκισμού και διαμαρτυρίας.